انٽرنيٽ جيئن اسان ڄاڻون ٿا ته اها لڳ ڀڳ ٽيهه سال پراڻي آهي - ٽيهه سال! ٿي سگهي ٿو اهو توهان جي زندگيءَ جو هڪ ننڍڙو حصو آهي، ٿي سگهي ٿو توهان ڪڏهن به ويب کان سواءِ زندگيءَ کي نه ڄاتو. ڪجھ به هجي، اسان سڀني کي اڃا به حفاظتي احتياط ڪرڻ جي ضرورت آهي جڏهن اسان انٽرنيٽ تي آهيون.

صرف ان ڪري جو توهان پنهنجي سماجي ميڊيا، آن لائن شاپنگ، ۽ آن لائن بئنڪنگ جي ڄاڻ سان آرامده محسوس ڪندا آهيو توهان کي مدافعت نه ٿو بڻائي. انهن خطرن ڏانهن جيڪي اتي موجود آهن.

جڏهن ته ويب هڪ شاندار جديد عيش و آرام آهي، اهو پڻ هڪ موقعو آهي دنيا جي ماڻهن لاءِ ان جي گمنامي ۽ رسائي جو فائدو وٺڻ لاءِ.

انٽرنيٽ جي حفاظت ڪو مذاق نه آهي. اچو ته هڪ ويجهي نظر وجهون ته اهو ڇو ضروري آهي، پوءِ بحث ڪيو ته ڪيئن محفوظ رهڻ دوران انهن وڏين ويب لهرن تي سرفنگ ڪندي.

ڇا ٿي سگهي ٿو انٽرنيٽ سان غلط؟

هرڪو اسان کي حاصل ڪرڻ لاءِ ٻاهر ناهي. ماڻهن جي اڪثريت نيڪ نيت، نيڪ نيت ۽ تمام ايماندار آهي. مسئلو اهو آهي ته اهو صرف هڪ بڇڙو ماڻهو وٺندو آهي جيڪو درد، تڪليف، ۽ اسان جي زندگين کي دائمي نقصان پهچائڻ لاء. اهو خاص طور تي آسان آهي جڏهن اهو انٽرنيٽ تي اچي ٿو. پر ڪيئن؟

1. سڃاڻپ جي چوري

هي هڪ وڌيڪ مشهور سائبر ڏوهن مان آهي، ۽ اهو عروج تي آهي. توهان جي PII جي ڪافي حاصل ڪرڻ سان (ذاتي طور تي سڃاڻپ ڪندڙ معلومات)، هڪ چور اهو ڪري سگهي ٿو ته اهي توهان آهيو. انهن جو ايندڙ قدم: ڪريڊٽ ڪارڊ حاصل ڪريو يا توهان جي نالي تي قرضن لاءِ درخواست ڏيو. سڃاڻپ چور به سرڪاري بڻائي سگهن ٿاتوهان جي نالي تي سرڪاري IDs ۽ توهان جا فائدا چوري ڪريو.

جيڪڏهن توهان جي سڃاڻپ چوري ٿي وڃي، توهان اوچتو پاڻ کي غير متوقع طور تي وڏي پئماني تي قرض، خراب ڪريڊٽ، ۽ ٻين مسئلن ۾ پئجي سگهو ٿا جن مان حاصل ڪرڻ انتهائي ڏکيو ٿي سگهي ٿو.

2. مالي چوري

آن لائن بدمعاش ڏاڍا فريب ۽ سٺا ٿي سگهن ٿا جيڪي اهي ڪندا آهن. عام طور تي، انهن جي حڪمت عملي آهي توهان کي ڪنهن شيء جي لاء ادا ڪرڻ لاء جيڪو حقيقي ناهي. اهي شايد توهان کان پڇن ٿا ته انهن کي پئسا منتقل ڪرڻ لاء، وڏي پئماني تي واعدو ڪيو. اهي شايد توهان کي بليڪ ميل ڪري سگهن ٿا، چون ٿا ته انهن وٽ توهان جون تصويرون آهن جيڪي توهان آزاد ٿيڻ نه چاهيندا. آخر ۾، توھان کي اھو پيغام ملي سگھي ٿو ته ڪنھن وٽ توھان جي ڪمپيوٽر جو ڪنٽرول آھي ۽ جيڪڏھن توھان ان کي ادا نه ڪندا ته ان جي ڊيٽا کي ختم ڪري ڇڏيندو.

اھڙا تمام گھڻا امڪان آھن جو انھن سڀني تي بحث ڪرڻ جو ڪو طريقو آھي ھتي. ويب تي مالي چوري جا نوان مثال هر روز ظاهر ٿيندا آهن.

توهان انٽرنيٽ چور کي ڪيئن سڃاڻندا؟ جڏهن به ڪو ماڻهو جنهن کي توهان نه ٿا ڄاڻو، يا مشڪل سان ڄاڻو، پئسا طلب ڪري يا گهري، اتي هڪ سٺو موقعو آهي ته هو ان کي وٺڻ جي ڪوشش ڪري رهيا آهن.

3. ذاتي حفاظت

جسماني حفاظت هڪ آهي خدشو آهي ته ڪيترائي، خاص طور تي نوجوان ماڻهو، ان بابت ڪافي نه سوچندا آهن. اسان مان ڪيترائي سوشل ميڊيا سان وڌيا آهن ۽ استعمال ڪيا ويا آهن اسان جي سموري زندگي جون ڳالهيون سڀني کي ڏسڻ لاءِ. جيتوڻيڪ اهو مزيدار آهي ۽ اسان کي پنهنجي قدر جو احساس ڏياري ٿو، اڻڄاتل ماڻهن کي تمام گهڻي معلومات مهيا ڪرڻ سان ڪيترائي خطرا اچي سگهن ٿا.

اجنبي ماڻهن کي اجازت ڏيڻڄاڻو ته توهان ڪيڏانهن وڃي رهيا آهيو ۽ ڪڏهن- اها هڪ آفت آهي جيڪا ٿيڻ جي انتظار ۾ آهي. ڏيکاريندڙ ايڊريس، لائسنس پليٽ نمبر، ۽ ٻيون اھم معلومات ڏئي سگھندؤ ته ھلندڙن کي اھو موقعو مليو ته توھان ڪٿي آھيو. يقينن، گهڻا ماڻهو سٺي طبيعت وارا آهن. بهرحال، هر اجنبي هڪ امڪاني اسٽالر يا گهر جي حملي ڪندڙ آهي. اجنبي ماڻهن کي خبر نه ڏيو ته توهان ڪٿي آهيو!

4. خاندان ۽ دوستن جي حفاظت

جيڪڏهن توهان کي پنهنجي ذاتي حفاظت جو ڪو به خيال نه آهي، ته توهان کي گهٽ ۾ گهٽ پنهنجي دوستن ۽ ڪٽنب جو خيال رکڻ گهرجي. اهي ساڳيون شيون جيڪي اسان مٿي ذڪر ڪيون آهن انهن تي به لاڳو ٿين ٿيون. جيڪڏهن توهان پنهنجي دوست ۽ ڪٽنب جي ميمبر جي معلومات ۽ مقام کي نشر ڪيو ٿا، ته توهان انهن کي پڻ خطري ۾ وجهي سگهو ٿا.

5. ذاتي ملڪيت

مان اهو ڪافي نه ٿو چئي سگهان: تمام گهڻي معلومات مهيا ڪرڻ انٽرنيٽ تي هڪ خراب شيء آهي. ساڳي ڊيٽا جيڪا توهان کي ۽ ٻين کي خطري ۾ وجهي ٿي چور کي توهان جي ذاتي ملڪيت چوري ڪرڻ ۾ مدد ڪري سگهي ٿي. جيڪڏهن انهن کي خبر آهي ته توهان گهر ۾ نه آهيو، اهي توهان جي سامان کي ٽوڙڻ ۽ چوري ڪرڻ جو هڪ موقعو ڏسندا.

6. ڪيٽ فشنگ ۽ نفسياتي بدسلوڪي

مون ڏٺو آهي اهو ٿيندو. جڏهن ڪو ماڻهو ”ڪيٽ فشر“ جي ويجهو وڃي ٿو ۽ مٿن ڀروسو ڪري ٿو، صرف اهو معلوم ڪرڻ لاءِ ته انهن سان ڪوڙ ڳالهايو پيو وڃي، نتيجي ۾ وڏو نفسياتي نقصان ٿي سگهي ٿو.

ڪيٽ فشنگ، يا ڪو ماڻهو اهو ظاهر ڪري ٿو ته هو ڪير نه آهن، ڪري سگهن ٿا تباهه ڪندڙ ٿيڻ. اهو ذهني مايوسي ۽ پريشاني جو سبب بڻجي سگهي ٿو. اهو متاثرين کي پئسا موڪلڻ يا مهيا ڪرڻ تي اثر انداز ڪري سگهي ٿوذاتي معلومات جيڪا ٻين کي نقصان پهچائڻ لاءِ استعمال ٿي سگهي ٿي.

7. ننڍڙن ٻارن جي بالغن جي مواد ڏانهن نمائش

جيڪڏهن توهان جا ٻار آهن، اهي گهڻو ڪري اڳ ۾ ئي انٽرنيٽ استعمال ڪري رهيا آهن- ۽، بدقسمتي سان، اهي شايد توهان جي سوچ کان وڌيڪ ڄاڻو. سرچ انجڻ ۽ پرڪشش اشتهارن سان، اهو آسان ٿي سگهي ٿو هڪ ٻار لاءِ ڪنهن سائيٽ تي ٿلهو هڻڻ لاءِ مواد جنهن ۾ اهي ڪڏهن به نه ڏسڻ گهرجن. ان جي نتيجي ۾ مسئلا ٿي سگهن ٿا جن جا ڊگھا، خوفناڪ اثر آهن.

انٽرنيٽ تي محفوظ رهڻ لاءِ تجويزون

اسان ڏٺو آهي انٽرنيٽ استعمال ڪرڻ بابت ڪجهه اهم خدشا. ھاڻي، اچو ته ھڪ نظر رکون ته ڪيئن محفوظ رھجي ان کي ڳولھڻ دوران.

1. ھميشه ڄاڻو توھان ڪٿي آھيو

ڏسڻ لاءِ عجيب URLs. پڪ ڪريو ته URL يا ويب ايڊريس URL فيلڊ ۾ اهو پتو آهي جنهن جي توهان توقع ڪندا آهيو. ڪيتريون ئي لنڪس، خاص طور تي جيڪي فشنگ اي ميلن ۾ درج ٿيل آهن، شايد توهان کي ٺڳي ڪرڻ لاءِ ٺهيل هجن. اهي ظاهر ٿيندا آهن هڪ سائيٽ سان ڳنڍيل آهي جنهن سان توهان واقف آهيو. جڏهن توهان ان کي ڪلڪ ڪيو، جيتوڻيڪ، توهان کي ڊمي سائيٽ تي ورتو ويو آهي. اتان کان، چور ذاتي معلومات حاصل ڪري سگھن ٿا يا وائرس يا ٽريڪنگ سافٽ ويئر انجيڪشن ڪري سگھن ٿا توھان جي ڪمپيوٽر تي.

جڏھن توھان ڪا لنڪ ڏسندا، بس پنھنجي ماؤس پوائنٽر کي ھور ڪريو ان جي مٿي تي. توھان کي اھو سچو پتو ڏسڻ گھرجي جيڪو لنڪ پوائنٽ ڏانھن توھان جي ويب برائوزر جي ھيٺئين ساڄي ڪنڊ ۾. جيڪڏهن اهو لنڪ جي وضاحت کان بلڪل مختلف آهي، توهان وٽ شڪي ٿيڻ جو سٺو سبب آهي. ان تي ڪلڪ نه ڪريو!

2. جلدي نه ڪريو

پنهنجو وقت وٺو۽ پڪ ڪريو ته توهان کي خبر آهي ته توهان ڇا ڪري رهيا آهيو جڏهن ويب تي. جيڪڏھن توھان ڪنھن شيءِ لاءِ سائن اپ ڪري رھيا آھيو يا نئين سائيٽ تان خريد ڪري رھيا آھيو، ان تي پھريائين تحقيق ڪريو پڪ ڪريو ته اھو جائز آھي.

3. جيڪڏھن اھو لڳي ٿو ته اھو سچ آھي، اھو شايد آھي

اها هڪ پراڻي چوڻي آهي جيڪا مون پنهنجي پيءُ کان سکي هئي جيڪا هن منهنجي ڏاڏي کان سکي هئي. اهي عام طور تي مالي معاملن بابت ڳالهائي رهيا هئا- پر اهو انٽرنيٽ تي لاڳو ٿي سگهي ٿو. ناممڪن نظر ايندڙ آن لائين ڊيل يا تحفا عام طور تي نقصان آهن. انهن جو مقصد توهان کي معلومات داخل ڪرڻ لاء حاصل ڪرڻ آهي. شڪي رهو، ۽ ڪنهن به ذاتي ڊيٽا کي شيل ڪرڻ کان اڳ پنهنجي تحقيق ڪريو.

4. پرچون ڪندڙ ۽ ٻين سان ڪريڊٽ ڪارڊ جي معلومات کي محفوظ ڪرڻ

پرچون ويب سائيٽن يا ايپليڪيشنن تي ڪريڊٽ ڪارڊ جي معلومات کي محفوظ ڪرڻ لاءِ تيار رهو. جيڪڏهن توهان بار بار خريداري ڪندا آهيو، ائين ڪرڻ للچائيندڙ آهي- اهو شيون خريد ڪرڻ ايترو آسان بڻائي ٿو! پر جيڪڏهن ڪو ماڻهو توهان جي اڪائونٽ ۾ لاگ ان ٿي سگهي ٿو، اهي به خريد ڪري سگهن ٿا جيڪي چاهين.

5. PII - ذاتي طور تي سڃاڻڻ جي قابل ڄاڻ

پنهنجي PII کي ٻاهر ڏيڻ ۾ تمام محتاط رهو. ائين ڪرڻ جي ڪوشش ڪريو صرف جڏهن بلڪل ضروري هجي. سماجي سيڪيورٽي نمبر، ڊرائيور جي لائسنس نمبر، ڄمڻ جي تاريخ، ايڊريس اڪثر ڪري گهربل نه آهن اڪثر سوشل ميڊيا يا پرچون اڪائونٽن لاءِ. ۽ معلومات جا اهي ٽڪرا آهن جيڪي چور توهان جي سڃاڻپ چوري ڪرڻ لاءِ استعمال ڪندا. انهن کي محفوظ رکو!

جيڪڏهن ڪا ويب سائيٽ توهان کي ڄمڻ جي تاريخ يا ائڊريس مهيا ڪرڻ تي مجبور ڪري ٿي، انگن کي ٿورو تبديل ڪريو ته جيئن چور توهان جي اصليت حاصل نه ڪري سگهنوارا. جيڪڏهن اهو سرڪاري بئنڪ کاتو يا سرڪاري قسم جو اڪائونٽ نه آهي، ته ڪڏهن به SSNs يا ٻيو انمول ڊيٽا مهيا نه ڪريو.

6. اڻڄاتل پيروڪار

هي سوشل ميڊيا استعمال ڪندڙن لاءِ پرجوش آهي، جيڪي چاهين ٿا جيترا فالوورز ممڪن. خطرو آهي، جيڪڏهن توهان وٽ پوئلڳ آهن جن کي توهان نٿا ڄاڻو، اهي ٿي سگهي ٿو ڪو ماڻهو جيڪو توهان کي نقصان پهچائي سگهي ٿو. ان ڳالهه کي يقيني بڻائڻ لاءِ بهترين آهي ته توهان کي خبر آهي ته توهان جا پيروڪار، دوست ۽ ساٿي ڪير آهن توهان جي سوشل ميڊيا حلقن ۾.

7. تمام گهڻي معلومات – سوشل ميڊيا

جي باري ۾ تمام گهڻي معلومات مهيا نه ڪريو سوشل ميڊيا تي توهان جي روزاني زندگي. سڀني کي خبر ڏيو ته توهان ڪٿي آهيو، توهان ڪيڏانهن وڃي رهيا آهيو، ۽ توهان ڇا ڪري رهيا آهيو مزيدار ٿي سگهي ٿو. اڃا به، اهو هڪ مجرم کي ڪافي معلومات مهيا ڪري سگهي ٿو جيڪا توهان کي، توهان جي خاندان ۽ دوستن کي نقصان پهچائي سگهي ٿي.

انهي سان گڏ، محتاط رکو ته تصويرون ناپسنديده معلومات مهيا نه ڪن، جهڙوڪ ايڊريس يا لائسنس پليٽ نمبر.

8. بي ايمان ويب سائيٽن کان پاسو ڪريو

سائيٽون جيڪي فحش، غير منظم جوا يا ممنوع مواد تي مشتمل هونديون آهن ويب تي مشڪلاتن ۾ حاصل ڪرڻ لاء نمبر هڪ جڳهه آهن. ڇاڪاڻ ته اهي پرجوش آهن، اهي ماڻهن کي معلومات مهيا ڪرڻ ۽ توهان جي ڪمپيوٽر تي وائرس يا ٽريڪنگ سافٽ ويئر رکڻ لاء حاصل ڪن ٿا. ھن قسم جي سائيٽن کان پاسو ڪرڻ توھان کي ڪيترائي سر درد بچائي سگھن ٿا.

9. ھڪ VPN استعمال ڪريو

ھڪ وي پي اين يا ورچوئل پرائيويٽ نيٽ ورڪ توھان جي گھر جي نيٽ ورڪ ۽ ڪمپيوٽرن کي عام طور تي اضافي تحفظ فراهم ڪري سگھن ٿا. وي پي اينز ان کي وڌيڪ ڏکيو بڻائي ٿوهيڪرز توهان جي سسٽم ۾ داخل ٿيڻ ۽ معلومات حاصل ڪرڻ جهڙوڪ IP پتي. SoftwareHow وٽ ويب پرائيويسي تي جامع وسيلا آهن هتي.

10. والدين جا ڪنٽرول

جيڪڏهن توهان جا نوجوان ٻار آهن انٽرنيٽ استعمال ڪري رهيا آهن، اهو هميشه سٺو آهي ته والدين سنڀال ڪن. ڪجھ توھان جي نيٽ ورڪ روٽر يا وي پي اين تي سيٽ ڪري سگھجن ٿيون. اڃا به ائپس آهن جيڪي ڪري سگهن ٿيون. اهي توهان جي ٻارن کي انهن سائيٽن ڏانهن ڌڪڻ کان روڪڻ ۾ مدد ڪن ٿيون جيڪي توهان نٿا چاهيون ته اهي ڏسڻ يا تجربو ڪن. هتي ڪجهه عظيم والدين ڪنٽرول وسيلا ڳوليو.

11. پنهنجي وجدان جي پيروي ڪريو

جيڪڏهن ڪجهه صحيح نٿو لڳي يا توهان شڪ ۾ آهيو، اتي هڪ سٺو موقعو آهي ته ڪجهه غلط آهي. پنھنجي گٽ جي تابعداري ڪريو.

محتاط رھو ۽ پڪ ڪريو ته توھان تحقيق ڪري رھيا آھيو جيڪو ڪجھ توھان ڪري رھيا آھيو. ڊومامين جي رش ۾ ڦاسو نه وڃو ۽ ڪو اهڙو ڪم ڪريو جنهن تي توهان کي بعد ۾ افسوس ٿئي يا هڪ ”فشنگ“ سائيٽ توهان کي اهڙي رستي تي وٺي وڃي جيڪا خراب ٿي ويندي.

12. پاسورڊ

جيئن هميشه، مضبوط پاسورڊ استعمال ڪريو. انهن کي ڪڏهن به ڪنهن کي نه ڏيو، ۽ انهن کي بار بار تبديل ڪريو. پاسورڊ توهان جي اڪائونٽن، نيٽ ورڪن، ۽ ڊوائيسز لاء حفاظت جي پهرين لائن آهن. وڌيڪ سکڻ چاھيو ٿا، يا وسيلا ڳولي رھيا آھيو توھان جا پاسورڊ محفوظ طور تي محفوظ ڪرڻ لاءِ؟ وڌيڪ پڙهو هتي.

آخري لفظ

انٽرنيٽ حفاظت ۽ سلامتي آهي، ۽ هميشه هوندي، سڀ کان اهم. انٽرنيٽ هڪ طاقتور ۽ دلچسپ اوزار آهي جنهن کي اسان سڀ استعمال ڪندا رهنداسين، پر اهو انهن لاءِ ايترو ئي طاقتور آهي جيڪياسان کي نقصان پهچائڻ چاهيان ٿو. حفاظت کي ذهن ۾ رکو جيئن توهان معلومات سپر هاءِ وي جي هيٺان گھمندا آهيو.

اسان کي ٻڌايو ته توهان کي انٽرنيٽ جي حفاظت بابت ڪهڙا خدشا آهن. اسان توهان کان ٻڌڻ پسند ڪنداسين.